افت شدید درآمد یوتیوبر‌های ایرانی با سیاست جدید گوگل | ماجرا چیست؟

به گزارش شهرآرانیوز؛ اجرای دقیق‌تر سیاست‌های گوگل و یوتیوب برای شناسایی کاربران ایرانی، به کاهش چشمگیر درآمد بسیاری از یوتیوبر‌های فارسی‌زبان منجر شده است. هرچند این تغییر هنوز همه کانال‌ها را درگیر نکرده، اما کارشناسان معتقدند این روند ادامه‌ی سیاستی است که از سال‌ها پیش آغاز شده و اکنون اثرات اقتصادی آن به‌طور جدی در اکوسیستم تولید محتوای ویدیویی ایران دیده می‌شود.

سیاست تازه‌ی یوتیوب در شناسایی موقعیت جغرافیایی کاربران، نگرانی قدیمی فعالان حوزه تولید محتوای ویدیویی را به واقعیت نزدیک کرده است. بررسی‌های زومیت نشان می‌دهد که در حال حاضر همه یوتیوبر‌های ایرانی تحت تأثیر این الگوریتم قرار نگرفته‌اند، اما حذف تدریجی تبلیغات برای کاربران ایران باعث شده درآمد بسیاری از کانال‌ها به‌طور محسوسی کاهش پیدا کند.

به گفته کارشناسان اینترنت، گوگل طی سال‌های اخیر اقدام به شناسایی آی‌پی‌های کاربران ایرانی و حتی فیلترشکن‌ها کرده و در نتیجه نمایش تبلیغات کشور‌های دیگر را برای مخاطبان داخل ایران متوقف کرده است؛ موضوعی که مستقیماً درآمد یوتیوبر‌ها را کاهش می‌دهد.

شناسایی کاربران ایرانی، سیاستی قدیمی با اجرای سخت‌گیرانه‌تر

آرین اقبال، کارشناس شبکه، می‌گوید شناسایی کاربران ایرانی برای یوتیوب اتفاق تازه‌ای نیست. به گفته او، گوگل از سال ۱۴۰۱ فرآیند علامت‌گذاری VPN‌ها و محدود کردن نمایش تبلیغات برای کشور‌های تحت تحریم آمریکا از جمله ایران را آغاز کرده بود؛ دوره‌ای که برخی کارشناسان از آن با عنوان «فنا‌تحریم» یاد می‌کنند.

اقبال تأکید می‌کند هنوز مشخص نیست چرا گوگل اکنون این سیاست‌ها را با دقت بیشتری اجرا می‌کند. او احتمال می‌دهد عواملی مانند فشار‌ها درباره اینترنت طبقاتی، قوانین جدید دولت ترامپ یا سیاست‌های تازه یوتیوب برای افزایش بازدهی تبلیغات در این تصمیم نقش داشته باشند، اما اصل این رویکرد جدید نیست.

کاهش درآمد با عدد و رقم

آمار‌ها نشان می‌دهد شدت اثرگذاری این سیاست برای همه یوتیوبر‌ها یکسان نبوده است. آریا کئوکسر، از یوتیوبر‌های شناخته‌شده ایرانی، اعلام کرده درآمد او از هر هزار بازدید که پیش‌تر حدود ۱۱ دلار بود، اکنون به یک دلار رسیده؛ کاهشی نزدیک به ۹۰ درصد. او گفته برای ویدیویی با ۴۰۰ هزار بازدید تنها ۴۰۰ دلار دریافت کرده است.

در مقابل، مهدی شجاری، بنیان‌گذار موبونیوز، می‌گوید صفحه یوتیوب او فعلاً تغییر محسوسی نداشته و کاهش درآمد کانالش از ۱۲ به ۱۰ درهم بیشتر به تغییر نوع محتوا مربوط بوده است.

مهدی پسندیده، مدیر کانال «یوتیوبرشو»، نیز از کاهش حدود ۲۰ درصدی درآمد خود خبر می‌دهد و معتقد است کانال‌های سرگرمی با مخاطب عمومی بیشترین آسیب را دیده‌اند.

فرصت تبلیغاتی پایان سال و سهمی که از دست رفت

به گفته شجاری، این اتفاق ممکن است هم‌زمان با سیاست‌های پایان سال ۲۰۲۵ یوتیوب رخ داده باشد؛ دوره‌ای که معمولاً حجم تبلیغات افزایش می‌یابد و درآمد یوتیوبر‌ها رشد می‌کند. با این حال، یوتیوبر‌های ایرانی در شرایط فعلی از این «گلدن‌تایم» تبلیغاتی جا مانده‌اند.

گوگل چگونه کاربران ایرانی را شناسایی می‌کند؟

اقبال می‌گوید تشخیص موقعیت کاربران برای گوگل بسیار ساده است. این شرکت علاوه بر آی‌پی، به داده‌هایی مانند زبان، منطقه زمانی، لوکیشن، شماره تلفن، نشت DNS و نوع آی‌پی (خانگی یا دیتاسنتری) دسترسی دارد. بسیاری از آی‌پی‌های مورد استفاده در فیلترشکن‌ها به‌عنوان آی‌پی دیتاسنتری شناسایی می‌شوند و همین موضوع احتمال استفاده از VPN را بالا می‌برد.

ترکیب این داده‌ها باعث می‌شود گوگل به‌راحتی کاربران کشور‌های تحت تحریم را شناسایی کند.

مهاجرت یا ماندن، دوراهی یوتیوبر‌های ایرانی

در روز‌های اخیر، برخی گیمر‌ها و استریمر‌ها اعلام کرده‌اند قصد دارند فعالیت خود را به پلتفرم‌هایی مانند Kick منتقل کنند. دلیل اصلی آن‌ها افزایش هزینه تولید محتوا و کاهش بازدهی اقتصادی یوتیوب است.

با این حال، شجاری معتقد است ترک یوتیوب راه‌حل مناسبی نیست. به گفته او، هزینه تولید یک ویدیوی معمولی بین یک تا دو میلیون تومان است و یوتیوبر‌ها باید یاد بگیرند با جذب اسپانسر و نگاه کسب‌وکارمحور، درآمد خود را متنوع کنند.

پسندیده نیز می‌گوید شناسایی کاربران ایرانی به معنای قطع کامل درآمد نیست، بلکه وزن آن کاهش می‌یابد و برخی یوتیوبرها، به‌ویژه تولیدکنندگان محتوای غیرفارسی، همچنان می‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند.

اینترنت آزاد، تنها راه نجات یوتیوب فارسی؟

با وجود کاهش درآمدزایی یوتیوب برای کاربران ایرانی، برخی کارشناسان معتقدند این اتفاق می‌تواند یکی از آخرین بهانه‌های حامیان فیلترینگ را از میان بردارد. از نگاه آنها، دسترسی آزاد به یوتیوب نه‌تنها می‌تواند به افزایش سطح آگاهی عمومی کمک کند، بلکه با حذف توجیه «درآمد ارزی»، زمینه را برای بازنگری در سیاست فیلترینگ این پلتفرم فراهم می‌کند.

منبع: زومیت